Uzun bacaklı bu kedi cinsinin, ünlü Savannah Kedilerinin atası olduğunu biliyor muydunuz? Serval cinsinin esrarengiz yaşamını birlikte inceleyelim.
Afrika’ya özgü vahşi bir kedi cinsi olan Serval, ağırlıklı olarak Güney Afrika’da özellikle Zimbabve ve Natal eyaletinde yaşamaktadır. Kuzey Afrika ve Sahel’de de nadir olarak bulunabilirler. Leptailurus cinsinin tek üyesidir. Leptailurus Yunanca ince, narin anlamına gelir. Serval hangi bölgelerde yaşamayı tercih eder? yavruları ne zaman yuvayı terk eder? özellikleri nelerdir? bu ve benzeri birçok sorunun cevabı için içeriğimizi okumaya devam edebilirsiniz.
Serval Özellikleri
Postu altın sarısıdır. Üstünde yoğun olarak siyah noktalar ve çizgiler vardır. Noktalar, boyut olarak büyük farklılıklar gösterir. Yüzlerini inceleyecek olursak kahverengimsi veya yeşilimsi gözlere, burnunda ve kulaklarının yanında beyaz bıyıklara, kafa boyutuna göre oldukça büyük görünen kulaklara ve beyaz tüylere sahip olan bir çeneye rastlarız.
Üç ila dört adet siyah şerit, başın arkasından omuzlara doğru uzanır ve sonra benek sıralarına ayrılır. Beyaz göbeğin alt tarafında yoğun ve kabarık bazal kürk bulunur. Bu kürkün korunmasını sağlayan yumuşak tüyler 5-10 cm uzunluğundadır. Kulaklarının arkası siyahtır ve yatay beyaz bir şerit vardır. Kulakları birbirinden bağımsız olarak 180 dereceye kadar dönebilir. Serval iyi bir koku, işitme ve görme duyusuna sahiptir.
Vücut Yapısı
Küçük bir kafası, büyük kulakları ve yaklaşık 30 cm uzunluğunda siyah uçlu bir kuyruğu vardır. Boyutlarına göre kedi ailesinin en büyük üyesi kabul edilir. Vücut büyüklüğüne göre bacakları oldukça uzundur. Bunun sebebi ayaklarında bulunan kemiklerinin ve ayak parmaklarının normalden uzun olmasıdır. Ayrıca ayak parmakları alışılmadık bir şekilde hareketlidir.
Ağırlığı ve Boyutları
Omuzdan kuyruğa yaklaşık 60 cm uzunluğundadır. Erkekler 9-18 kg, dişiler ise 9-12 kg aralığındadır. Erkekler dişilere göre daha dayanıklı ve büyük olma eğilimindedir.
Yaşam Alanı
Akdeniz’e yakın yarı kurak alanlarda ve mantar meşesi ormanlarında yaşar, yağmur ormanlarından ve kurak alanlardan kaçınırlar. Orman çalılıklarında, bambu çalılıklarında, bataklıklarda ve kendi menzillerindeki akarsularda zaman geçirirler. Serval cinsinin sıklıkla bulunduğu Afrika coğrafi aralığında yıllık ortalama sıcaklık 13,7 °C ve ortalama yağış, yılda 826 mm’dir. Tanzanya bölgesinde yaşayan bu cinsin üyeleri kışların ılık geçtiği ve ara sıra kar yağışının olduğu 1400 ile 2200 m arasındaki yüksekliklerde bulunur.
Yaşam Süresi
Vahşi doğada 10 yıl yaşadığı tahmin edilmektedir. Vahşi doğada en uzun yaşayan Serval’in 23 yıl yaşadığı düşünülmektedir. Esaret altında olanlar ortalama 22.4 yıl yaşar.
Serval Davranışı
Aktiviteleri sabahın erken saatlerinde, alacakaranlıkta ve gece yarısına doğru doruğa çıkmaktadır. Serval, serin veya yağmurlu günlerde daha uzun süre aktif olabilir. Sıcak öğle saatlerinde çalıların ve otların gölgesinde dinlenmeyi tercih ederler. Etrafta büyük etoburlar veya av hayvanları olmadığında daha az duyarlı olurlar.
Çiftleşme mevsimleri dışında yalnız yaşamayı tercih eden Serval, yaşadığı bölgeyi çeşitli şekillerde işaretler ve başka bir Serval geldiği zaman kolaylıkla tespit eder. İşaretleme yöntemleri arasında idrar püskürtme, yüzün koku bezleri içeren yanını yere sürtme, dışkılama ve yeri kazma sayılabilir. Çiftleşme mevsiminde bir erkek ve dişi karşılaştığında, kısa süreler boyunca birlikte seyahat edebilir, avlanabilir ve dinlenebilirler. Dişiler erkeklerden daha aktif olma eğilimindedir.
Av ve Beslenme
Avlanmak amacıyla günde yaklaşık 2,4 km yol katederler. Kurak mevsimde avlanma hareketleri azalır. Uzun otların arasında en iyi şekilde saklanan Serval, tekrar siper bulana kadar gizlenir. Alacakaranlıkta, gece ve sabahın erken saatlerinde birkaç kez avlanır. İnsan yerleşimine yakın bir konumdaysa, avlanmak için geceyi tercih ederler. Besin öğelerinin %93,5’i küçük memeliler (sıçanlar, fareler ve sivri fareler) ve %5’i kuşlardan oluşur. Geriye kalan %1,5’lik kısım böcekler, kurbağalar, kertenkeleler ve çok nadiren leş içerir.
Ngorongoro’da yapılan bir araştırmada Serval Kedileri’nde avlanma zamanına bakılmaksızın av girişimlerinin yarısında başarılı olduğu gösterilmiştir. 24 saatlik bir periyotta öldürme sayısı ortalama 15-16’dır. Özellikle anne olan dişi Serval, çok daha kısa sürede birçok avı avlayabilmektedir.
Avlanma süreçleri olukça özeldir. Güçlü işitme duyularıyla avlarını bulurlar. Küçük avı öldürmek için, yavaşça onu takip eder sonra ön ayakları göğsüne doğru olacak şekilde üzerine atlar ve ardından ön ayaklarını uzatarak avının üzerine iner. Başından veya boynundan bir ısırdıktan hemen sonra yutar.
Bir sıçrama sırasında yerden 2 m’den fazla yükseğe ulaşabilir ve 3,6 m’ye kadar yatay bir mesafeyi kapsayabilir. Bu da büyük kuşları avlamalarını kolaylaştıran bir durumdur. Serval’in daha sonra tüketmek üzere büyük avlarını ölü yapraklar ve otlar arasında sakladığı gözlemlenmiştir. Avlarını yerken bazı alışkanlıkları olduğu görülmektedir. Kemirgenlerin iç organlarından kurtulur ve yemeden önce kuşların tüylerini yolar.
Üreme
Her iki cinsiyet de 1-2 yaşlarında cinsel olarak olgunlaşır. Çok eşlidir. Dişilerde östrus dönemi 1-4 gün sürer. Genellikle yılda bir veya iki kez meydana gelen bu dönem, ancak anne yavrularını kaybederse yılda üç veya dört kez olabilir. Bir dişi östrus dönemine girdiği zaman, çevresindeki erkeklerin yanı sıra kendisinde de idrar işaretleme oranının arttığı gözlemlenmiştir. Huzursuzca dolaştığı, titreyen kuyruğunu dik tutarak sık sık idrarını püskürttüğü, başını işaretlediği yere yakın bir yere sürttüğü, sürekli salya akıttığı, çok uzaklardan duyulabilecek keskin ve kısa miyavlama sesleri çıkardığı kaydedilmiştir.
Çiftleşmenin gerçekleştiği zaman, coğrafi olarak değişiklik gösterir. Belirli bir üreme aralığı olmamasına rağmen çiftleşme ilkbaharda daha sık gerçekleşir. Doğumlar Botswana’da kışın ve Ngorongoro Krateri’nde kurak mevsimin sonuna doğru zirve yapar.
Çiftleşmeden sonra dişi Serval, yavrularını büyütmek için uygun yuvalar arar. Yoğun çalılardan kayaların altındaki deliklere veya terk edilmiş yuvalara kadar birçok yeri tercih edebilir. 10-11 haftalık bir gebelik döneminden sonra 1-4 yavru kedi doğurur. Doğumda yaklaşık 250 g olan bu yavrular, ilk 11 gün içinde iki katına çıkar. Yavrular 5. ayda sütten kesilir. Kalıcı köpek dişleri 6 aylıkken gelişir. Genç Serval, kendi bölgesini bulmak için atılana kadar anneleriyle bir yıla kadar kalır. Erkeklerin yeni bir bölge kurması 1-2 yıl sürer.
Serval Koruma Durumu
İnsan popülasyonlarının artması ve tarımsal gelişmeyle birlikte Serval Kedisi’nin yaşam alanları oldukça azalmıştır. Tarım üzerindeki etkileri minimum olsa da çiftçiler tarafından kendilerini korumak adına vurulmaktadır. Ayrıca sulak alanların ve otlakların bozulması yaşam alanlarını ciddi bir şekilde tehdit eder. Afrika Servalleri IUCN tarafından en az endişe duyulan türler olarak listelenmesine rağmen Constantina ABD Balık ve Yaban Hayatı Servisi tarafından nesli tükenmekte olan tür olarak listelenmiştir.
Cezayir, Botsvana, Kongo, Kenya, Liberya, Fas, Mozambik, Nijerya, Ruanda, Tunus ve Güney Afrika’nın Cape Eyaletinde Serval avcılığı yasaktır. Angola, Burkina Faso, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Gana, Malavi, Senegal, Sierra Leone, Somali, Tanzanya, Togo ve Zambiya’da avlanma yönetmelikleri geçerlidir. Ayrıca egzotik evcil hayvan ticaretinde de tercih edilmektedir. Evcil kedi ırkı olan Savannah Kedisi, Tekir Kedi ile Serval’in çiftleşmesiyle elde edilen hibrit bir türdür.
