Sfenks Kedisi (Sphynx)

Kırışıklıklarla dolu, tüysüz ve donuk bir antik Mısır heykelini andıran dış görünüşünün aksine sevecen, sıcak ve enerjik bir karakter barındıran Sfenks Kedisi hemen her türden eve uyum sağlayabilecek ve pek çok kedi severin ilgisini çekip dostluğunu kazanabilecek bir kedi cinsi. Onun sıradan sayılabilecek tarihçesinin aksine sıra dışı bir kedi cinsi oluşuyla birlikte tüm özellikleri “bambaşka” bir kedi cinsi olduğunu gösteriyor. Hadi, Sfenks’i daha yakından tanımak üzere kısa bir yolculuğa çıkalım.

Sfenks Kedisinin Kişiliği

Sfenks kedisi her ne kadar adını Mısır’daki taş heykellerden almış olsa da kişiliği bu donuk heykellerin tam tersini gösterir. Sfenks Kedisi dünyasında hem “garip” hem de fazlasıyla eğlenceli olmasıyla nam salmış nadir bir kedidir. Garip hatta bazılarına göre korkutucu görünümünün aksine onunla kısa bir vakit geçiren insanlar derisinde boğum boğum taşınan ve insanı biraz ürperten kıvrımlarının arasında ne kadar insancıl ve sevecen bir kedi yattığını fark edecektir.

Sfenks Kedisi’nin kişiliği üç başlıkta kendisini gösterir: Enerjik, sosyal, ilgiyi seven. Aslında pek çok kişilik özelliği de çok basit bir biyolojik temele dayanır. Sphynx’in tüylerinin yokluğu onu vücudunu sıcak tutmak için çaba göstermeye iter. Örneğin insanlara sürtünmek, kucağa uzanmak, hareketli olmak, vücudunu sıcak tutabilecek ortamlar yaratacak kadar zeki olmak gibi kişilik özelliklerinin sonucu olan davranışlar bu temelde ortaya çıkmıştır. Evet, bu yalnızca bir çıkar ilişkisi gibi görünüyor fakat öyle değil, bu genetik kodlardan miras kalan davranış kalıpları pek çok duygusal alışverişle de geliştirilir ve biçim değiştirir. Tıpkı biz insanlarda olduğu gibi. Temelde biz de hayatta kalabilmek için sosyal canlılar olarak yaşıyoruz ama hiçbirimiz ailemize veya dostlarımıza tutunurken bunu düşünmüyoruz. İşte Sfensks’in de insanla kurduğu ilişki biraz böyledir.

Sfenks kedisi ilgiyi, özellikle de insanlardan gelen ilgiyi çok sever. İlgiyi yalnızca sevmekle kalmayıp ilgi çekme çabasına da girebilir. Hatta bu yolda biraz şapşalca davranışlarına şahit olabilirsiniz. İlgi çekmeye çalışmasıyla bir köpeği, ilgi çekme yöntemleriyle de bir maymunu andırdığı sıkça söylenir. Kedi, köpek ve maymun karışımı bir canlı olduğundan bile şakayla bahsedilir. Kedi dünyası için az bulunan bir şey olmalı tıpkı kendi nadir soyu gibi. Sürekli “Bana bakın!” diyen tavırları onun herkesle anlaşabilmesini en azından temel iletişim kurabilmesini sağlar. Herhangi bir insan gördüğünde tanışmak isteyen bu kedi çok misafir ağırlayan evler veya ev şartları sağlayabilen herkese açık işletmeler için mükemmeldir. Çünkü Sphynx, içeri adımını atan herkesi tanımak ve onların ilgisini çekmek için can atarak bekliyor olacaktır.

Sfenks kedisi, ilgi çekme çabasından da anlaşılacağı üzere, sosyal bir kedidir. Onun sosyal zekâsı ve duygusal bağlantılı tavırları insanlara karşı olduğu kadar diğer evcil hayvanlara karşı da güçlüdür. Yalnız bırakılmaya pek uygun olmayan bu kedi cinsini uzun süre evde yalnız bırakmak hiç de iyi bir fikir değildir. Aksi hâlde onun ne denli mutsuzlaşabileceğini görebilirsiniz. Oysa kimse kedisini mutsuz etmek istemeyecektir. Bu yüzden bir Sfenks kedisi ile evinizi paylaşmayı düşünüyorsanız mutlaka yanında kalacak birine ihtiyacınız vardır. Bu bir insan veya onunla iyi anlaşabilecek bir evcil hayvan da olabilir.

Öte yandan eğer onun yanında vakit geçirebiliyorsanız ona “sosyal” diyerek neyi kastettiğimi anlayacaksınız. Yanınızda, yakınınızda kalmakla yetinmeyecek sizinle ilişkisini hep daha üst seviyelere çıkarmak için hamleler yapacaktır. Oyuna davet edecek, yanınızda yatacak, sizinle konuşmaya çalışacaktır.

Sphynx’in dış görünümüyle yine örtüşmeyen bir kişilik özelliği de enerjisi. Adı gibi görüntüsüyle de “donuk” heykelleri andırmasına karşın onun iç dünyası hiç de öyle değildir. Bu yönüyle genç kalabilmiş yaşlılara benzetilebilir. Sürekli hareket hâlindedir ve kendince yeni aksiyonlar arar. Sfenks’i karşıtlıkların kedisi yapan da belki budur. En büyük eğlencelerinden biri çevresini keşfetmek olan Sfenks kedi cinsi büyük bir ihtimalle kısa sürede evinizi en az sizin kadar tanıyacaktır. Tabii ki evi tanımak gibi basit bir iş bütün enerjisini almayacaktır. Bunun dışında yükseklere tırmanmak, oradan oraya atlayıp zıplamak, böcek gibi küçük avların peşinden koşmak ya da tümünden bağımsız şekilde farklı yaramazlıklar yapmak onun için en iyi vakit geçirme aktiviteleridir.

Elbette vakit geçirmek için sizin de dahil olabileceğiniz aktivitelerde de çok iyidir. Buraya kadar anlatılan kişilik özelliklerinden onun oyuncu bir kedi olduğu kolaylıkla çıkarılabilir. Zira sosyallik ve enerji beraberinde genellikle oyunu getirir. Bulma getirme, saklanma, yakalama gibi av temelli oyunlarda iyi olduğu kadar fiziksel eksikliklerini gidermek için geliştirdiği zekâsına hitap eden yapboz gibi interaktif zekâ oyunlarında da oldukça iyidir. Onun bu yönüne en verimli şekilde hitap edebilmek için bolca oyuncak edinmeniz veya yaratıcılığınıza başvurarak oyunlar geliştirmeniz gerekecektir. Yine aktardıklarımdan çıkarılabileceği gibi Sfenks kedisi fiziksel temastan hoşlanan bir cinstir. Başta vücudunun dokusu garip gelse de siz de ona alıştığınızda ılık bir kadifeye dokunuyormuş hissi yaratırken o da vücudunun okşanmasını keyifle karşılayacaktır.

Çocuklar ve Yaşlılarla İletişimi

Sfenks kedi cinsi kendine zarar verecek veya kendisini rahatsız edecek bir tutum veya davranışla karşılaşmadığı sürece tüm insanlara karşı eşit mesafededir. Bu da onu, ihtiyaçlarını karşılayabilecek ve ona saygılı ve nazik olabilecek tüm insanlar için iyi bir seçim yapar. Çocuklar ve yaşlılar da buna dahildir.

Sfenks kedisi enerjisi, oyunculuğu ve insancıl doğası ile çocuklu aileler tarafından rahatlıkla tercih edilebilecek bir kedi cinsidir. İhtiyaçları temelde çocukların ihtiyaçları ile neredeyse birebir örtüşür. Oyun oynamak, hareket etmek, keşfetmek, öğrenmek ve ilgi çekmek gibi dürtüler Sfenks’in özellikleri olduğu gibi genellikle çocuklarda da görülür. Bu yüzden o da birlikte yaşadığı çocuk veya çocukların bir kardeşi gibi görülebilir. Her ne kadar kardeşler bazen anlaşmakta güçlük çekse de Sfenks ile çocuklar gayet iyi anlaşabileceklerdir. Birlikte keşfedecek, birlikte öğrenecek, birlikte oyun oynayarak birlikte büyüyeceklerdir. Bu bakımdan belki de Sfenks çocuklu ailelerde daha mutlu yaşayabilecektir. Çünkü görmek istediği ilgiyi çocuklarda fazlasıyla bulabilecektir. Öte yandan özellikle bir oyun arkadaşı veya kardeşi olmayan çocukların sosyal gelişimi açısından da büyük katkıları olacaktır.

Sphynx kedi cinsi yaşlılarla iletişim konusunda da oldukça iyidir. Başta da belirttiğim gibi insan ayırt etme huyu olmayan bu kediler yaşlılara da aynı sevecenlik ve sıcakkanlılıkla yaklaşacaklardır. Ancak yaşlılarla ilişkisinde onu sahiplenmek isteyen yaşlı insanların bir kedinin bakımını ve ihtiyaçlarını karşılayabilecek olması gerekir. Sfenks kedisi işe yaşlıların işini biraz zorlaştıracak şekilde hareketli, enerjik, oyun ve ilgi meraklısı bir kedidir. Bu kedinin temel bakım gereksinimleri ile ilgi ihtiyacını karşılayabilecek yaşlılar elbette onu sahiplenebilir. Fakat daha sakin bir hayat sürmek isteyen yaşlı insanlar için pek de uygun bir kedi cinsi olmadığı söylenebilir.

Evcil Hayvanlarla İletişimi

Sfenks Kedisi tıpkı insanlara karşı olduğu gibi diğer evcil hayvanlara karşı da sevecen ve ılımlı bir yaklaşım sergiler. Özellikle kendi boyutuna yakın veya daha büyük hayvanlarla iyi ilişkiler kurabilir. Bunların başında diğer kediler ve köpekler gelir. Herhangi bir şekilde kuracağı arkadaşlık ilişkisi hayatında önemli bir yer tutan Sfenks Kedisi sizin veya başka bir insanın yokluğunda başka evcil hayvanlarınızla sosyal ilişki kuracaktır.

Kendi cinsinden veya uyumlu diğer cinslerden kedilerle ilişkisi biraz çalkantılı olabilir. Bazen küçük kavgalar görebilirsiniz. Bunun sebebi kedilerin bölgeci hayvanlar olması veya herhangi bir şeyi paylaşmakta zorlanması olabilir ancak bu küçük kavgalar onların iç meselesi olarak görülüp ciddi boyutlara ulaşmadıkça önemsenmemelidir. Onlar bir şekilde ilişkilerini düzene koyacaktır. Bu yüzden bırakın kendi içlerinde ilişkilerini düzenlesinler. Köpeklerle ise biraz da onlardan çekinmesinin etkisiyle çok daha iyilerdir. Kedi dostu ve ona zarar vermeyecek bir köpekle tam bir arkadaş olabilir. Hatta onları sarılırken yakalamanız mümkündür. Ancak her ihtimale karşı köpeğin kediye karşı saldırganlaşması riski göz önünde bulundurularak kediniz için köpeğinizin ulaşamayacağı kaçış bölgeleri oluşturmak iyi bir fikirdir.

İki farklı evcil hayvanın birbiriyle ilişkisi de çocuklarla olduğu gibidir. İlk buluşma ve tanışma süreci için kontrollü bir ortam sağlanmalıdır ve mümkünse iki evcil hayvan da yavruyken tanıştırılmalı ve birlikte büyümelidir.

Sfenks Kedisinin Tarihçesi

Sfenks kedi cinsinin tarihçesi diğer tüysüz kedilerin tarihçesinden tamamen ayrı düşünülemez. Sfenks adının tarihselliğinin aksine ilk tüysüz kedi cinsi değildir ve tüysüz kedilerin varlığı yüz yılı aşkın bir süredir kayıt altına alınarak bilinmektedir. Eski kitaplar, mektuplar ve başka türlü kayıtlarla dünyanın pek çok yerinde tüysüz kedilerin var olduğundan haberdarız. Sfenks Kedisi‘nin ortaya çıkışı ise çok daha yakın bir tarihe, 1966 yılına dayanıyor. Kanada’nın Toronto şehrinde kendiliğinden gelişen bir doğal mutasyon sonucunda tüysüz yavrular doğdu. Bundan birkaç sene öncesinde de Minnesota’da yine benzer bir şekilde bir çiftlikte doğan tüysüz yavruların torunları ile Torontolu yavruların torunlarının çiftleştirilmesinden doğan kediler Sfenks cinsinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.

Bu cinsin geliştirilmesi ve tam olarak bugünkü hâlini alması ise oldukça karmaşık ve dünyanın farklı yerlerinden Dr. Hugo Hernandez, Milt ve Ethelyn Pearson, Kim Mueske, Shirley Smith gibi yetiştiricilerin çabalarıyla oldu. İlk Sfenks kedisinin doğumuna katkısı olan Bambi, Punkie, Paloma, Epidermis ve Dermis isimli kediler ve bunların torunları yukarıda ismi sayılan yetiştiricilerin çabalarıyla ortaya çıktı.

Aslında Sfenks Kedisi’nin gelişiminin hikâyesi bununla da sınırlı değil. Bazı yetiştiriciler cinsin tüylerinin olmamasını genetik bir bozukluk olarak kabul edip cinsin yetiştirilmesine karşı çıkıyor. Bu konuda halen süren tartışmalara rağmen bu kedilerin güneşe veya soğuğa karşı alınabilecek küçük önlemlerle rahat ve sağlıklı bir şekilde yaşayabildiği biliniyor. Cinsin bu tartışmalar arasında tanınması ile sanıldığının aksine hızlı bir şekilde gerçekleşmiş durumda. 1970 yılında CFA tarafından geçici bir cins statüsü verildikten sonra 1986’da TICA, 1992’de CCA, 199’te ACFA, 1998’de CFA gibi saygın kedi dernekleri Sfenks Kedisi’nin tanınması yönünde adımlar attı ve cins 2002 yılında CFA tarafından şampiyonluk statüsünde yarışmalara kabul edildi. Böylece Sphynx kedi cinsi dünyada hızla popülerleşen ve tanınan bir kedi cinsi olma yolunda hızlı adımlar attı.

Sfenks Kedisinin Fiziksel Özellikleri

Sfenks Kedisi’nin fiziksel özellikleri konusunda söylenebilecek en büyük ve şaşırtıcı gerçek onun tüysüz oluşu. Cins neredeyse tamamen tüysüz olmasının yanında bazı bireylerde çok az bölgesel tüye veya deriyi kaplayan incecik tüylere de rastlanabilir. Bunun yanında Sfenks kedisi ismini taşıdığı Mısır Sfenkslerine veya Mısır resim yazılarında görülen kedi figürlerine benzemektedir. Özellikle yüz ve kulak yapısıyla, bacaklarının uzunca görünümüyle evlerdeki kedi biblolarını andıran bu kedilerin fiziksel özellikleri tüysüz vücutları sayesinde çok açık bir biçimde gözlemlenebilir. Pek çok kedi cinsinin tüylerin vücudunu gizlemesi sebebiyle dışarıdan bir bakışla tasvir edilmesi oldukça zorken Sfenks için böyle bir durum söz konusu değildir.

Yüz ve Kafa Yapısı

Sfenks Kedisi vücut yapısı itibariyle genel anlamda Siyam Kedisi’ni ve Oriental’i andırmakla birlikte tüysüzlüğün etkisiyle bambaşka bir görünümü bürünmüştür. Yüz ve kafa da fiziksel durum aşağı yukarı böyledir.

Kafa

Kafa yapısı yuvarlaklıktan uzak bir biçimde üst köşelere ve ön arka ekseninde uzayan bir biçimdedir. Bu görünümün temelinde çıkın elmacık kemikleri ve uzun burnu yatar. Gözleri genişçe ayıran burun kemerinden itibaren yuvarlağa yakın bir kafatası şekli ortaya çıkar ve geniş burun kemeri geniş bir alnı da beraberinde getirir.

Gözler

Sfenks Kedisi’nin tüysüzlüğünden sonra en çok dikkat çeken dış görünüm özelliği kocaman gözleridir. Limon şeklindeki bu iri gözler zaman zaman yuvarlağa da yaklaşabilir. Bu kocaman gözler arasına en az bir göz daha sığacak kadar birbirinden ayrı ve kulak başlangıcına yakın bir bölgede konumlanmıştır. Limon şeklinin sivri ucu genellikle tam kulağın dış başlangıcına bakacak şekilde açı alır.

Kulaklar

Kulakları genellikle büyük ve çok büyük arasında değişebilen boyutlardadır. Hatta bazı Sfenks kedilerinin kulaklarının kafalarına göre devasa olduğu bile söylenebilir. Sanki kulaklar kafadan değil de kafa kulaklardan çıkıyor gibi 😊

Vücut Yapısı

Vücut yapısı genellikle kırışıklıkların verdiği zayıf ve sarkmış izlenimin ötesinde kaslı, sıkı ve serttir. Derideki kırışıklıklar ile vücudunun kas kütlesi birbirine karıştırılmaması gereken zıtlıklar gibi görülebilir. Çevik ve atletik vücudu hareket kabiliyetini üst düzeyde tutar ve hareketli bir kedi olmasını sağlar.

Gövde

Sfenks Kedisi’nin kırışıklıkları gövdesini de olduğundan daha biçimsiz gösterebilir ancak genellikle sabit bir şekilde olduğundan bahsetmek mümkündür. Geniş göğsünden aşağı doğru bakıldığında karnının tam doymuş kilolu bir insanın karnını andıracak biçimde yuvarlak bir biçimde çıkık olduğu görülebilir. Ancak bu benzetmede olduğu kadar abartılı bir şişlik değildir. Üst hatlarına bakılacak olursa da kalçası geniş ve güçlüdür. Ayrıca uzunca bir sırt çizgisi enseden kalçaya bağlanır. Bu sırt çizgisinde genellikle kamburluğu andıran dışbükey bir eğim vardır. Bu eğim ayaktayken de belirgin olmasına karşın oturduğunda iyice dışa çıkar.

Bacaklar ve Patiler

Bacakları da vücutla orantılı bir görünümdedir. Daha yükseğe sıçramasını sağlayan arka bacakları diz ekleminden belirgin şekilde bükülmüş yapıdadır ve bu bacaklarla oturan bir Sfenks Kedisi’ni tüysüz bir tavşan zannetmek mümkündür.

Tüy Çeşitleri

Tüyü olmayan bir kedi için bu başlık neden var diye düşünebilirsiniz. Evet neden var ki 😊

Ama şunu söylemeden geçmeyelim ki bazı Sfenks kedilerinde bölgesel tüyler olabilir. Patiler, kulaklar, kuyruk vb. bölgeler incecik tüylerle sarmalanmış olabilir. Ayrıca bu tüysüz görünümün yanında ilk bakışta görülemeyecek ancak dokunulduğunda hissedilebilecek incecik tüyler vücudu sarabilir. Bir şeftali veya ayvanın tüyleri gibi.

Ağırlığı ve Boyutları

Sfenks Kedisi‘nin vücut ağırlıkları 2,5 – 6 kg arasında değişebilir. Boyutları ise genellikle 30 – 40 cm aralığında olabilir.

Sfenks Kedisinin Bakımı

Her ne kadar “Tüysüz bir kedinin bakımı ne kadar zor olabilir ki?” diye düşünüyor da olsanız Sfenks Kedisi gerçekten de özel bir bakıma ihtiyaç duyuyor. Tüylerinin yokluğu işleri kolaylaştırmak yerine birazcık zorlaştırabiliyor ancak yine de bu bakım gereksinimleri çok çok emek isteyen şeyler değil. Ancak maliyet konusunda biraz masraflı bir kedi olduğunu belirtmek gerekir.

Beslenme

Sfenks Kedisi tüysüzdür. Artık bunu biliyoruz ve hemen her şeyi bununla ilişkilendirebiliyoruz. Evet başta biraz garip geliyor ama Sfenks’in beslenme ihtiyaçlarını da tüysüz olması belirliyor. Kısaca şöyle anlatayım; bedenlerimiz sadece var olmak için bile enerji harcıyor. Yani gün boyu yatağımızdan çıkmasak da enerji harcarız. Üzerimize bir örtü örtmemiş ya da mevsime uygun giyinmemişsek çok daha fazlasını harcarız. Çünkü vücut kendini belli bir sıcaklıkta tutmaya çalışacaktır. İşte Sfenks, tüyleri olmadığından çok daha hızlı ısı kaybediyor ve bu ısıyı tekrar sağlamak için daha fazla enerji harcıyor. Bu da onun kendi boyutundaki kedilere göre daha fazla yemek yemesine sebep oluyor. Bu yüzden Sfenks Kedisi bol vitaminli, antioksidan içerikli ve yüksek proteinli besinler alıp sık öğünlerle beslenmelidir.

Temizlik

Herhangi bir kedi için tüylerin taranmasından bahsedilebilirken tüysüz bir kedinin de benzer ihtiyaçları vardır. Görünmeyecek kadar ince tüyleri yumuşak bir tarakla nazikçe taranarak cilt yağlarının dağılımı dengelenmeli ve cilt sağlığı korunmalıdır. Bunun yanında güneş, soğuk, kuruluk gibi dış etkenlere daha açık olan teninin dengeli ve sağlıklı kalabilmesi için uygun losyonlar veya kremler kullanılmalıdır.

Kedilerin tüyleri derideki yağın emilimini sağlar. Sfenks Kedisi‘nin cildi sık sık yağlanacağından periyodik banyoya ihtiyaç duyabilir. Bu yüzden onu yavruluğundan itibaren banyoya alıştırmak gerekecektir. Ayrıca banyo sırasında yumuşak bir bebek şampuanı veya özel bir temizlik ürünü kullanılmalıdır. Diğer temizlik gereksinimleri ise standarttır. Günlük ağız bakımı, kulak ve göz çevresinin temizliği düzenli olarak yapılmalıdır.

Bakım Maliyeti

Sfenks Kedisi masraflı bir kedidir. Bu maliyetler sahiplenmeyle birlikte başlar. Nadir bir kedi olduğundan ücretsiz sahiplenme gibi bir şey neredeyse imkansızdır. Bunun yanında özel diyeti, temizlik ve bakım ürünleri, oyuncakları, tüylerinin eksikliğini gidermesi için almanız gerekebilecek kıyafetler de düzenli giderler olarak hemen her ay sonunda kapınızı çalacaktır.

Sfenks Kedisinin Sağlık Durumu

Sfenks kedi cinsi cildinin hassaslığı dışında oldukça sağlıklı ve dayanıklı bir kedi cinsidir. Cildini korumak için alınabilecek basit önlemlerle sağlıklı bir biçimde yaşamını sürdürecektir. Ancak her canlı gibi genetik olarak yatkın olduğu sağlık sorunları da vardır.

Sağlık Sorunları

Sfenks Kedisi’nin yatkın olduğu sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:

• Ürtikerya pigmentosa, deride kabuk bağlayan yaralara sebep olan bir cilt hastalığıdır.
• Hipertrofik kardiyomiyopati, bir çeşit kalp hastalığıdır.

Yaşam Süresi

Sağlıklı bir Sfenks Kedisi iyi bir bakım ile 8 – 14 yıl arasında yaşayabilir.

---

Sfenks kedisi hakkında merak edilebilecek her şeyi tüm detaylarıyla Miyavliyo takipçileri ile paylaştık. Kediler hakkında bilinmeyen o kadar çok şey var ki biz bu bilinmeyenlerin paylaşıldıkça azalacağına ve onları daha uygun şartlarda daha mutlu yaşatmak için gerekli bilgilerin paylaştıkça artacağına inanıyoruz. Siz de aşağıdaki yorumlar bölümüne giderek Sphynx hakkında bildiklerinizi veya deneyimlediklerinizi yazarak Miyavliyo’ya katkı sunabilir ve sizden çok uzaklarda bir kedinin hayatına dokunabilirsiniz.