Karayak (Snowshoe Kedi)

“Karayak”. Bu ismi duyunca buz devrinde kalma garip, canavarımsı bir canlıdan bahsettiğimizi düşünebilirsiniz. Bu sert isme rağmen birazdan hayatınızda görebileceğiniz en sevimli canlılardan birinden bahsettiğimizi anlayacaksınız. Davranışlarıyla küçük bir çocuğu andıran ve büyümeye de hiç niyeti olmayan Karayak, yakından tanıdığımız Siyam’ın yakın akrabalarından biri. Onun kardan çıkmış gibi bembeyaz patileri ve çocuksu ruhuyla evimizde pıt pıt yürüdüğünü hayal etmek bile insanı mutlu etmeye yetiyor.

Karayak Kedi Cinsinin Kişiliği

Meraklılar ve yetiştirenler tarafından Karayak için yaygın olarak söylenen bir söz vardır: “Onlar kedi olduklarının farkında değil, kendilerini küçük insanlar sanıyorlar.” Karayak’ın kişilik özelliklerine bakıldığında bu gerçekten de doğru! Zeki, sosyal, sevgi duygusu gelişmiş, insanlarla yaşamak konusunda hiç sorun yaşamayan bir kedi cinsidir. Onun insana benzemesinin bir başka sebebi de insan işlerine meraklı olmasıdır. Her şeye karışmayı ve her işin içinde olmayı gerçekten seven bir kedi cinsi. Bununla da yetinmeyip evdeki bütün organizasyonu denetlemeyi kendisine görev edinen Karayak bu davranışıyla “anne” olarak da tanınır.

Ona boşuna insan gibi denmiyor. Hatta onun “büyümüş de küçülmüş bir çocuk” olduğunu bile söyleyebiliriz. Merak, hareket ve oyun Karayak’ın vazgeçilmezleri. Bir çocuğun bütün özelliklerini taşıyan Karayak’ın bir diğer özelliği de ne kadar büyürse büyüsün bu kişilik özelliklerinden vazgeçmemesi ve hep çocuk kalmasıdır. Atlayıp zıplamayı, evin her yerini keşfetmeyi ve oyun oynamak için sürekli hazır olmayı sever. Onun bu kişilik özellikleri de karşılıklı ilişki anlamında bazı gereklilikler doğurur. Nasıl ki temizliğini ve bakımını düzenli olarak yapıyorsanız aynı özeni göstererek Karayak ile vakit geçirmeli ve oyun oynayabilmelisiniz. Hem hareketli hem de zeki bir kedi cinsi olduğundan Karayak çeşitlendirilmiş oyunlara ihtiyaç duyacaktır. Bir yandan hareketli egzersiz ve av temelli oyunlar bir yandan da yapboz gibi zekâ ve etkileşim gerektiren oyunlar oynamalısınız.

Kedi Özel Harakât’ın en yetenekli üyelerinden biri olan Karayak’ın yaşam alanı ona göre tasarlanmak zorundadır. Hareket kabiliyetlerini sergileyebileceği geniş alanlara yer verilmeli ve yeterince oyuncağı olduğundan emin olunmalıdır. Karayak sadece hareketli değil, yetenekli de bir kedidir. Kapılarınızı, dolaplarınızı açmayı kolayca öğrenebilir ve evinizdeki hemen hemen her yere rahatlıkla ulaşabilir. Bu durumu kontrol altında tutmanız oldukça zordur. Boşuna Kedi Özel Harekât demiyorum😊

Ancak eğer siz yanında değilken yaramazlık yapmasından hatta bu yaramazlıklarla kendisine zarar vermesinden korkuyorsanız öncelikle fiziki şartları Karayak’a göre tasarladıktan sonra onun merak duygusunu ve yaramazlık potansiyelini dindirmek için çevresini keşfederken onun yanında olabilirsiniz. Mesela bir gün gardırobunuzun içini birlikte gezebilir, bulaşık makinesinin nasıl çalıştığını gösterebilir veya ona yemek pişirmeyi öğretebilirsiniz. Karayak’ın yetenekleri sadece evin içinde geçerli değildir. Pek çok ortama adapte olabilen bir cins olarak dışarıya da çıkartılabilir. Tasmayla yürümeyi kolayca öğrenecektir. Onun bu uyum sağlayan yapısının pek çok getirisi vardır. Mesela Karayak suyu sever. Hatta bazılarının yüzdüğü bile söylenir.

Karayak, her ne kadar sosyal bir kedi de olsa bazı garip davranışları olabilir. Örneğin bazen yabancıları yadırgaması normaldir. Ancak genellikle kısa sürede alışıp onlarla arkadaş olabilir. Karayak’ın sosyal çevresi ne kadar geniş olursa olsun birileriyle daha yakın olması son derece normal bir durumdur. Ev halkından bir kişiyi seçer ve onunla çok daha iyi anlaşır. Hatta ona hediyeler bile götürebilir. Eğer o kişi değilseniz üzülmenize gerek yok. İnsanlar da böyle değil midir?

Öte yandan Karayak bir tehdit görmediği sürece iyi davranma eğilimindedir ve herkesin karşısında dostane bir tavır takınır. Siyam ile olan akrabalığından kalan kişilik özellikleri sayesinde insancıl ve sevecendir. Ayrıca tıpkı Siyam gibi konuşkan bir kedi cinsidir. Yumuşak ve melodik ses tonuyla sık sık miyavlar ve bir şeyler anlatmaya çalışır. Taleplerini ve duygularını konuşarak iletmekten çekinmez. Hatta insanlarla sohbet bile edebilir. Gözlerine bakarak güzel sözler söylediğinizde sözlerinizin karşılık bulması kaçınılmazdır.

Çocuklar ve Yaşlılarla İletişimi

Karayak cins içerisindeki davranışsal çeşitliliğe rağmen insanlarla kurduğu ilişkilerde genellikle hiçbir sorun yaşamaz. İnsanlarla ilişkisinde belirleyici olan faktör karşısındaki insanın ona nasıl davrandığıdır. Eğer Karayak’ı üzecek veya ona zarar verecek herhangi bir durum yoksa her yaştan insanla anlaşabilir.

Kişilik özellikleri itibariyle Karayak’ın çocuk ruhlu bir kedi cinsi olduğundan bahsetmiştim. Yani tıpkı çocuklar gibi merak ediyor, keşfediyor, oyun oynuyor ve hareketi hiç kesmiyor. İşte tam da bu yüzden çocuklarla mükemmel ilişki kurabilir. Bütün bu özellikleri taşıyan çocuklar için Karayak bir evcil hayvan değil en iyi arkadaşı olacaktır. Böylece yaramazlık yaparken birlikte yapacaklar, oyun oynarken birlikte oynayacaklar hatta birlikte büyüyeceklerdir. İşte tam da bu noktada yukarıda bahsettiğim gibi Karayak için önemli olan karşısındaki insanın davranışları ve ona karşı nazik olmasıdır. Bu yüzden çocuğunuza, evcil hayvanlara nasıl davranması gerektiği konusunda iyi bir eğitim vermelisiniz. Bu onların arasında kurulacak iyi bir iletişimin anahtarıdır. Ayrıca kediniz ne kadar küçükken çocuğunuzla tanışır ve iki kardeş gibi birlikte büyürlerse aralarındaki ilişki o kadar sağlıklı olacaktır.

Karayak, yaşlılar konusunda da aşağı yukarı aynıdır. Hareketli, meraklı ve ilgi bekleyen bir kedi cinsi olduğundan bakımı yaşlılar için biraz zorlayıcı olabilir. Ancak ona karşı sorumluluklarını yerine getirebilecek; durgun, sessiz sakin kedilerden ziyade aktif kedilerle yaşamayı tercih eden yaşlılar için mükemmel bir kedidir. Tıpkı bir köpek gibi sorumluluk almayı seven bir kedi cinsi olduğundan yaşlılara günlük işler noktasında olumlu bir katkı bile sunabilir.

Evcil Hayvanlarla İletişimi

Karayak’ın insan gibi olduğunu söylemiş miydim? Evcil hayvanlara karşı da insan tavırları takınabilecek bir kedi cinsidir. Yani diğer evcil hayvanlarla hem arkadaş olacak hem de onlar üzerinde otorite kurmaya çalışabilecektir. Bu kısaca şu anlama gelir: Karayak, av olarak görmediği ve otoritesine saygı gösteren evcil hayvanlarla iyi anlaşabilir. Karayak yalnızca insanlarla yaşayabildiği gibi bazı durumlarda yanında bir evcil hayvanın olması daha iyidir. Özellikle onu uzun süre yalnız bırakıyorsanız mutluluğu için yanında birilerinin olması çok daha iyi olacaktır.

Bu otorite meselesi bölgeci hayvanlar olan kediler arasında bazen sorun olabilir. Bu yüzden Karayak bir kediyle yaşayacaksa o kedi cinsinin Karayak’a uygun olduğundan emin olmak gerekir. Aksi takdirde evde huzuru sağlamak pek de kolay olmayacaktır. Öte yandan Karayak, köpeklerle mükemmeldir. Kendisine zarar vermeyecek kedi dostu köpeklerle harika bir dostluk kurabilir.

Her ne kadar Karayak genel olarak sorunsuz olsa da farklı evcil hayvanlar ilk kez bir araya getirildiğinde ilişkileri mutlaka denetlenmelidir. Kontrollü bir ortam sağlanmalı ve tedbirli olunmalıdır. İki evcil hayvanın arasında kurulacak sağlam bir dostluğun anahtarı ise ikisinin de yavruyken tanışması ve birlikte yetişmeleridir.

Karayak’ın Tarihçesi

Karayak kedi cinsi aslında Siyam cinsinin bir kolu olarak tarif edilebilse de bugün farklı bir cins olarak tanınmaktadır. Kısaca Siyam cinsinin özellikle ayak ve yüz çevresinin beyaz tüylü olan hâli olarak nitelendirilebilecek olan bu kedi cinsinin kökenleri 19. yüzyıla dayandırılmakla birlikte aslında o tarihlerden sonra cins kaybolmuştur. Viktorya dönemi olarak bilinen dönemde yetiştirilen bu kediler dış görünüm olarak Karayak’a çok benzese de aynı soy hattından gelmemektedir ve cins çok daha geç tarihlerde tekrar yetiştirme programlarına tabi tutularak geliştirilmiştir. Cinsin bu ismi almasının altında yatan sebep de ayaklarının beyaz olmasıdır.

1960’larda ABD’nin Pennsylvania eyaletinde Dorothy Hinds isimli bir Siyam yetiştiricisi kusurlu sayılan bir çiftleşmeden Siyam görünümü taşımayan yavrular elde etti. Siyam görünümüne uygun olmamasına rağmen bu yavrular dikkatini çekmişti. Böylece Karayak kedi cinsi yetiştirilmeye başladı.

Beyaz ayaklı bu üç yavru daha sonra uygun fiziksel görünüme sahip kısa tüylü American Shorthair cinsi kedilerle melezlenerek cinsin beyaz ayaklı olma özelliği korundu ve Siyam’dan ayrılan bir cins olarak yetiştirilmeye başlandı. Bir süre sonra başka yetiştiriciler tarafından da yetiştirilen cins başka bir yetiştirici olan Vikki Olander’ın çabalarıyla CFF (Cat Fanciers Federation) ve ACA (American Cat Association) tarafından “deneysel cins” olarak tanındı. Ardında daha da yaygınlaşan cins 1982’de CFF, 1990’da ACFA (American Cat Fanciers Association), 1993 yılında ise TICA (The International Cat Association) tarafından tanındı. Bütün bu derneklerin cinsi tanımasına rağmen saygın bir kedi kuruluşu olan CFA (Cat Fanciers Association) hâlen cinsi tanımıyor.

Cinsin Amerika’daki gelişiminin ardından Avrupa’ya taşınması ise 1983 yılında gerçekleşiyor. Bu yıldan itibaren İngiltere’de yetiştirilmeye başlayan cins bugün ABD ve Avrupa merkezli olmak üzere tüm dünyada ilgi gören ve yetiştirilen bir kedi cinsi.

Karayak’ın Fiziksel Özellikleri

Siyam’ın akrabası Karayak da tıpkı Siyam gibi zarif kemik yapısına sahip, kısa tüylü, çevik ve hafif sivri yapılı bir kedi cinsidir. Onun belirgin özelliği ise Siyam mühür noktalarındaki değişikliklerdir. Bu farklılık hem renk hem de şekil bakımından görülür ve onu benzersiz bir kedi cinsi yapan da budur. Öte yandan yetiştirme programına dahil edilen American Shorthair cinsi kedilerin etkisiyle fiziksel özelliklerinde birtakım farklılıklar da görülür. Yani Siyam’dan sadece renk ve mühür noktalarıyla ayrılmaz başka fiziksel özellikleri de Siyam’dan farklı olabilir.

Yüz ve Kafa Yapısı

Pek çok kedi sever Siyam cinsinin yüzündeki kocaman füme mühür rengini ve ayaklarında aşağı inildikçe koyulaşan tüy rengini bilir. İşte Karayak’ın hem benzerliği hem de farklılığı bu iki noktada ortaya çıkar. Onun ayırt edici özelliklerinden biri Siyam tüylerini göz çevresinde koruması ancak çeneyi de kapsayacak şekilde yanaklardan başlayıp burun kemeri ve alına doğru daralan “ters V” şeklinde bembeyaz tüyleri olmasıdır. Farklı bireylerde daha farklı mühür noktaları görülse de bir Karayak için idealize edilmiş olan şekil budur.

Elbette başka kafa ve yüz özellikleri de vardır. Kafa yapısı önden bakıldığında düzgün bir elips şeklindedir. Yüksek elmacık kemikleri hafifçe belirgindir. Çene – burun – ağız üçlüsünün oluşturduğu çıkıntı Siyam kadar olmamakla birlikte biraz sivricedir.

Kulaklar

Karayak’ın kulakları genellikle göz çevresindeki tüylerle kaplıdır. Kulak içi tüyleriyle dışını kapayan tüyler arasındaki kontrast, göz çevresi ve alın arasındaki kontrasta benzerliğiyle yüz görüntüsüne mükemmel bir renk uyumu sağlar. Orta boyutlu kulakları tabanda oldukça geniştir uca doğru belirgin bir açıyla incelir ancak sivrileşmeden yuvarlanarak biter. Kulaklar genelde genişliği sebebiyle tam karşıya bakar gibi görünse de hafifçe dışa dönüktür.

Gözler

Karayak’ın gözleri Siyam ile İran kedi cinslerinin gözleri arasında bir yerdedir. Ana hatlarıyla yuvarlağa yakın badem şeklindedir ancak ne Siyam’ınkiler kadar sivri ne de İran’ınkiler kadar yuvarlaktır. Parlak ve orta boyutlu bu gözler genellikle mavi renklidir. Bu özel mavi göz rengi de Karayak’ın ayırt edici fiziksel özelliklerinden biridir.

Vücut Yapısı

Karayak atletik, çevik ve kaslı bir vücut yapısına sahiptir. Orta boyutlu bir kedi cinsi olan Karayak, zarif ve uzama eğilimindeki kemik yapısıyla Siyam’ı andırır. Zarif kemikleri olmasına rağmen vücudu narin değildir. Öte yandan bu kas kütlesi yoğun vücut dışardan göründüğünden daha ağırdır.

Gövde

Düzgün ve orantılı gövdesi yuvarlak köşeli bir dikdörtgeni andırır. Siyam ile akrabalığı olan cinslerde karakteristik olarak görülen sırt eğimi Karayak’ta da vardır. Sırt çizgisi dışbükey bir yay çizer. Gövde kendi içinde dengeli ve vücudun geri kalanıyla orantılıdır.

Bacaklar ve Patiler

Gövde ile orantılı orta kalınlık ve uzunlukta güçlü bacakları iyi bir koşucu olmasını sağlar. Patilerinin ucu oval ve pelüş görünümlüdür. Karayak’a adını veren de bembeyaz ve parlak tüylü patileridir. Siyam’da koyu renk tüylerle kaplı olan ayaklar Karayak’ta bembeyazdır.

Kuyruk

Karayak’ın kuyruğu gövdesi ile orantılı ve orta uzunluktadır. Orta kalınlıkta olarak bilinse de aslında pek çok kedi cinsine göre kalın bir kuyruğu vardır. Genelde kuyruk çok incelmeden düz uzanır ya da hafifçe incelir. Kuyruktaki tüyler de göz çevresindeki renklerin genellikle koyulaşan renklerde ve vücudun geri kalanına göre daha uzundur.

Tüy Çeşitleri

Karayak’ın tüyleri eşsiz bir biçimde pürüzsüz ve yumuşaktır. Bu kısa tüyler genellikle iki renkli ve colorpoint desenlerindedir. Renk kombinasyonları American Shorthair mirası sebebiyle Siyam’a göre daha çeşitlidir. Bu renk kombinasyonları genellikle şunlardır: Siyah – Füme, mavi – gri ve leylak, çikolata, kızıl, beyaz, tarçın, açık kahverenginin çeşitli kombinasyonlarıdır.

Ağırlığı ve Boyutları

Karayak’ın vücut ağırlığı 2,5 ila 6 kg arasındadır. Dişi Karayaklar 5 kg’ye kadar ulaşabilirken erkekler 6 kg vücut ağırlığına sahip olabilir. Vücut boyları ise erkek ve dişilerde 30 – 36 cm aralığında değişebilir.

Karayak’ın Bakımı

Karayak kedi cinsinin bakımı herhangi bir kedi cinsinin bakımından farksızdır. Hatta belli noktalarda daha kolay da olabilir. Ancak yine de özellikle onunla yaşamaya başladığınız ilk zamanlarda ona uygun bir yaşam alanı tasarlamak oldukça zahmetli ve masraflı olabilir.

Beslenme

Karayak beslenme konusunda pek nazlı sayılmaz. Diyeti aktivite seviyesine göre iyi dengelenmiş besleyici gıdalardan oluşmalıdır. Hareketli bir kedi cinsi olduğundan diyetinin protein oranı yüksek olmalıdır. Diyetinde karbonhidratlar olabildiğince sınırlandırılmalıdır. Karayak monoton bir diyetten hoşlanır. Bu yüzden diyetinde bir değişiklik yapılacaksa kademeli olarak yapılmasına özen gösterilmelidir.

Temizlik

Kedilerde temizliğin belki de en zor işlemi tüylerin taranması olduğundan Karayak temizliği kolay bir kedi cinsidir. Katmansız kısa tüyleri çok az dökülür. Bu yüzden Karayak’ın tüylerinin haftada veya 10 günde bir kez taranması yeterlidir. Diğer temizlik gereksinimlerine gelecek olursak bunlar kedi bakımında standart olan uygulamalardır. Mümkün olduğunca sık hatta günlük olarak kedilere özel ürünler kullanılarak ağız bakımı yapılmalıdır. Oyuncak, tuvalet, mama kabı gibi ona özel eşyalar düzenli olarak temizlenmelidir. Ayrıca kedilerin kendine has temizlik yöntemleriyle ulaşamadıkları göz çevresi ve kulak içleri düzenli olarak kontrol edilmeli ve gerektiğinde yumuşak, nemli bir bez kullanılarak nazikçe temizlenmelidir. Karayak, suya tolerans gösterebilen bir kedi cinsidir bu yüzden gerektiğinde banyo yaptırmaktan çekinmeyin. Ancak bu banyolar çok sık olmamalıdır.

Karayak Kedi Cinsinin Sağlık Durumu

Genellikle Karayak’ın bedensel olarak sağlıklı ve dayanıklı olduğu düşünülmektedir. Hatta Karayak’ı genetik olarak tehdit eden çok ciddi hastalıklar olmadığı bilinmektedir. Yine de her canlıda olduğu gibi Karayak da çeşitli hastalıklardan etkilenebilir. Bunların başında da yaygın kedi hastalıkları gelir. Kedinizi hastalıklardan korumak için düzenli veteriner ziyaretlerini ihmal etmemeniz ve özellikle beslenme ve temizlik konusunda bakımına özen göstermeniz gerekir.

Sağlık Sorunları

Karayak’ı etkilediği bilinen bildirilmiş sağlık sorunları şunlardır:

• Polikistik Böbrek Hastalığı,
• Kuyrukta Bükülme,
• Gözlerde Kayma.

Bu listedeki son iki sağlık sorunu cinsin Siyam mirasından kalan genetik sorunlar olmakla birlikte genellikle sağlığı doğrudan tehdit etmeyen kozmetik veya görsel kusurlardır.

Yaşam Süresi

Karayak evcil kediler içinde yaşam süresi bakımından oldukça uzun bir süre yaşayabilir. Cinsin ortalama yaşam süresi 12 – 15 yıl olsa da çok daha uzun süreler yaşayabildiği bilinmektedir. Bazı Karayaklar 19 – 20 yaşlarını görebilir.

Karayak Eğitilebilir mi?

“Neredeyse insan” diye nitelendirilen bu kedi cinsi için zor olan eğitilmemektir😊 Tüm kişilik özelikleriyle eğitilmeye hazır bir kedi cinsidir. Küçük ev kuralları, bulma – getirme, ufak numaralar, basit yardımcı görevler, tasmayla yürüme gibi konularda rahatlıkla eğitilebilir.

---

Mitolojik bir yarı insan – yarı kedi melezini andıran Karayak hakkında merak edilen her şeyi sizin için içeriğimizde derledik. Çünkü kediler hakkında bildiklerimiz paylaştıkça artacak ve her bir bilgi kırıntısıyla onlara daha iyi, daha mutlu bir hayat sunabileceğiz. Siz de uzaklarda bir yerlerde bir kedinin hayatına dokunmak veya bir kedi sahibinin kedisini daha iyi tanımasına olanak sağlamak için Karayak hakkında bildiklerinizi ve deneyimlediklerinizi içeriğimizin hemen altındaki yorumlar bölümüne yazabilir veya içeriğimiz hakkında yorum yaparak gelişimimize katkıda bulunabilirsiniz.